Het Automatiseringsspectrum. In dit artikel lees je wat elk niveau inhoudt, welke technologieën erbij horen, en hoe jouw fabriek of productiesysteem zich kan ontwikkelen van handmatig werken naar een autonome of cognitieve fabriek. Ontdek ze stap voor stap, met praktijkvoorbeelden die laten zien waar je nu staat én waar je naartoe kunt groeien. Ben je benieuwd? Lees dan snel verder.
Niveau 0: Manueel (handmatig)
Alle taken worden volledig door mensen uitgevoerd.
Dit is de traditionele werkwijze: medewerkers voeren alle processen handmatig uit, zonder enige vorm van technische ondersteuning of automatisering. Denk aan een klassieke werkplaats waarin medewerkers alles zelf doen, zonder digitale of mechanische ondersteuning.
Niveau 1: Taakautomatisering
Repetitieve taken worden automatisch uitgevoerd op basis van vaste instructies.
Een deel van een taak of proces wordt geautomatiseerd met vooraf opgestelde instructies, voorwaarden en beperkingen. Dit biedt een basisniveau van ondersteuning, bijvoorbeeld met een Cobot (Collaboratieve robot). Deze robot neemt repetitieve, voorspelbare en saaie taken over zoals:
- Schroeven
- Lijmen
- Schuren
- Boren
De mens blijft aanwezig en ondersteunt het proces, terwijl de Cobot de herhalende werkzaamheden uitvoert.
Niveau 2: Procesautomatisering
Systemen voeren volledige processen zelfstandig uit, met menselijke interventie alleen bij afwijkingen.
Dit niveau, ook wel ‘verbeterde procesautomatisering’ genoemd, betekent dat systemen zelfstandig beslissingen kunnen nemen en processen uitvoeren. Moeilijke of complexe situaties worden echter doorgestuurd naar een mens voor verdere actie.
Voorbeelden van procesautomatisering zijn:
- AGV’s (Automated Guided Vehicles) die goederen geleid transporteren en stoppen bij obstakels. Het voertuig waarschuwt met een geluidsignaal de operator(s).
- Robotcellen voeren repetitieve taken zoals assemblage, verpakking en inspectieprocessen uit. Bij afwijkingen zoals een blokkade, stopt het systeem en meldt het de operator.
- CNC-machines gecombineerd met een robotarm: de robot wisselt producten, terwijl de CNC-machine zelfstandig bewerkt. Bij significante afwijkingen aan het product of gereedschap wordt de operator geïnformeerd, zodat deze kan ingrijpen.
Niveau 3: Systeemautomatisering (Semi-Autonome Automatisering)
Fabrieken opereren grotendeels zelfstandig met beperkte menselijke ondersteuning.
Op dit niveau functioneert (een deel) een fabriek met een bepaalde autonomie en kunnen zelfstandig beslissingen nemen en taken uitvoeren.
Voorbeelden van systeemautomatisering zijn:
- Mobile manipulator – een combinatie van een AMR (Autonomous Mobile Robot) en een Cobot, die autonoom tussen een aantal machines en werkstations navigeert en daar taken uitvoert zoals het aan- en afvoeren van producten.
- AS/RS-systemen (Automated Storage and Retrieval Systems) die goederen automatisch opslaan en ophalen.
Menselijke tussenkomst blijft mogelijk, maar wordt beperkt tot onverwachte storingen, complexe bewerkingen of uitzonderlijke situaties die het systeem niet zelfstandig kan oplossen.
Niveau 4: Autonome Automatisering
De fabriek functioneert volledig zelfstandig — van productie tot planning.
Alle lagen van de automatiseringspiramide zijn volledig geautomatiseerd. Robots, vision-systemen en geavanceerde algoritmen zorgen ervoor dat het productiesysteem zelfstandig beslissingen neemt en onafhankelijk opereert.
De systemen optimaliseren zichzelf continu op basis van realtime data, afkomstig van sensoren en operationele analyses.
Voorbeelden van Autonome Automatisering zijn:
- Autonomous Mobile Robot-systemen (AMRs) zijn een vloot voertuigen die flexibel door de fabriek navigeren en materialentransport uitvoeren tussen machines en van en naar een geautomatiseerd magazijn.
- Geautomatiseerd magazijn met opslag- en orderpicksystemen, ondersteund door robots, AI en geavanceerde logistieke software. De fabriek of het magazijn draait volledig autonoom.
Hulp nodig met robotisering?
De stap naar robotisering kan overweldigend zijn, daarom sta ik klaar om jou te helpen!
Niveau 5: Cognitieve Automatisering
Zelflerende fabrieken die zich dynamisch aanpassen aan veranderende omstandigheden.
De fabriek of het magazijn is volledig geautomatiseerd en adaptief. De traditionele automatiseringspiramide is getransformeerd, zoals beschreven in De Toekomst van de Automatiseringspiramide. Het productiesysteem past zich zelfstandig aan op basis van wisselende productievraag, producttypes of operationele omstandigheden.
Kenmerken van de Smart Factory van de toekomst:
- Alle processen — van materiaalontvangst en handling tot assemblage, kwaliteitscontrole en verpakking — verlopen volledig autonoom.
- Continu optimalisatie met behulp van vision-technologie en kunstmatige intelligentie (AI).
- Zelflerend vermogen door geavanceerde software, waardoor het systeem meegroeit met toekomstige eisen.
- Realtime gegevensuitwisseling die leidt tot efficiëntere, slimmere en autonomere operaties — het hart van een Smart Factory.
Dankzij edge computing wordt data lokaal verwerkt, wat zorgt voor snellere besluitvorming, lagere kosten en verhoogde veiligheid. De rol van de mens is minimaal tot vrijwel verdwenen.
Conclusie: van Cobot tot Cognitieve Fabriek – Waar sta jij?
Klaar om te groeien?
Het automatiseringsspectrum laat zien waar je organisatie staat én hoe je gericht kunt doorgroeien. Of je nu net begint met taakautomatisering of al werkt met Systeemautomatisering: dit raamwerk helpt je om je positie te bepalen en gerichte keuzes te maken voor robots, mensen en processen.
Zo zet je onderbouwde stappen richting een toekomstbestendige, slimme fabriek.
Ben je benieuwd naar mijn integratie ontwikkelmethode voor een veilige en robuuste AGV/AMR-oplossing?
Kijk dan eens naar de LMTRF-methode voor robot integratoren en machinebouwers.
Copyright © 2025; Patrick Verkerk, RoboTobor
